آنوریسم مغزی چیست؟

آنوریسم مغزی برآمدگی رگ خونی در داخل یا اطراف مغز است. آنوریسم مغزی زمانی رخ می دهد که برآمدگی در رگ خونی مغز ایجاد می شود و پر از خون می شود. که در نهایت به کیسه ای به نام آنوریسم تبدیل می شود. آنوریسم اغلب بدون علامت است. مگر اینکه باز شود و خون نشت کند یا علائمی به دلیل فشار بر بافت مغز اطراف ایجاد کند.

گاهی اوقات آنوریسم به دلیل رشد بیش از حد پاره می شود. پارگی آنوریسم معمولاً با سردرد بسیار شدید همراه است. که نیاز به اورژانس پزشکی مغز و اعصاب دارد. این سردرد شدید به طور ناگهانی رخ می دهد و از چند ساعت تا چند روز طول می کشد. خطرات پارگی آنوریسم معمولاً به محل، اندازه و شکل آنوریسم بستگی دارد. البته فراموش نکنید که همه آنوریسم ها پاره نمی شوند. در کمتر موردی  در اثر رشد بیش از حد آنوریسم و ​​ایجاد فشار زیاد بر فضای اطراف، آنوریسم باعث اختلال در عملکرد مغز می شود و علائمی مانند تشنج، ضعف اندام، دوبینی و … را ایجاد می کند.انواع نادر آنوریسم شکل کیسه ای معمولی ندارند، اما دیواره رگ را تغییر می دهند و باعث خونریزی یا سکته آمبولیک می شوند. به این نوع آنوریسم ها فوزیفرم و تشریح می گویند که قابل درمان است.

درمان آنوریسم مغزی شامل روش های مختلفی است. که برای جلوگیری از ورود خون به آنوریسم و ​​منحرف کردن جریان خون آنوریسم استفاده می شود. هنگامی که خون به داخل برآمدگی رگ می ریزد، آنوریسم بزرگ می شود. این موضوع شبیه تخلیه بادکنک است. همانطور که از هوا پر می شود، احتمال انفجار آن بیشتر است. اگر آنوریسم پاره شود، خونریزی مغزی رخ می دهد. آنوریسم گاهی منجر به سکته های هموراژیک و خونریزی در داخل یا اطراف مغز می شود. که می تواند منجر به آسیب مغزی شود و کشنده باشد.

آنوریسم شریان مغزی میانی

MCAA بیست درصد از تمام آنوریسم‌های داخل جمجمه‌ای را تشکیل می‌دهند. این آنوریسم‌ها بر اساس منشأ به سه دسته تقسیم می‌شوند:

آنوریسم‌های پروگزیمال (M1)، 10 درصد این گروه آنوریسم را تشکیل می دهند. آنوریسم‌های انشعاب (M1-2)، که در اولین انشعاب یا سه شاخه شدن اصلی قراردارند, 85 درصد این گروه را تشکیل می دهند. آنوریسم‌های دیستال که فراتر از انشعاب اصلی قرار دارند 5 درصد این گروه را تشکیل می دهند.

آنوریسم‌های MCA به صورت خونریزی زیر عنکبوتیه  یا به صورت آنوریسم پاره نشده, ظاهر می‌شوند. آنوریسم MCA ممکن است به عنوان بخشی از غربالگری معمول به عنوان آنوریسم MCA پاره نشده تشخیص داده شود. آنوریسم‌های پاره نشده MCA می‌توانند علائمی مانند سردرد، صرع لوب تمپورال، کمبود میدان بینایی و ادم پاپی را ایجاد کنند. آنوریسم‌های MCA شایع‌ترین آنوریسمی هستند که با علائم ایسکمیک ظاهر می‌ شوند که می تواند به صورت حملات ایسکمیک گذرا و همی پارزی باشد. صرع و همی پارزی, شایع ترین ناتوانی‌هایی هستند که به مراتب بیشتر با آنوریسم MCA, در مقایسه با آنوریسم های سایر نقاط مغز, مرتبط هستند. یکی دیگر از تظاهرات شناخته شده, خونریزی‌ زیر عنکبوتیه است که به صورت سردرد، از دست دادن هوشیاری و نقص عصبی کانونی ظاهر می‌شود. سردرد یک طرفه در پارگی آنوریسم MCA تقریباً همیشه در سمت آنوریسم است. از دست دادن هوشیاری در حدود ۶۰ درصد و نقص عصبی کانونی در حدود ۸۰ درصد از بیماران آنوریسم MCA دیده می‌شود. فراوانی هماتوم‌های داخل مغزی در بیماران مبتلا به آنوریسم MCA بیشتر از بیماران با آنوریسم‌های پاره شده در سایر نقاط است. اکثر هماتوم‌های داخل مغزی در بیماران مبتلا به آنوریسم دو شاخه شدن MCA که به سمت جانبی هدایت می‌شوند رخ می‌دهد.

آنوریسم‌های داخل جمجمه ای به طور فزاینده ای با روش‌های اندوواسکولار درمان می‌شوند. با این حال، بسیاری از بیماران مبتلا به آنوریسم شریان مغزی میانی (MCA) هنوز از طریق جراحی کلیپینگ (Clipping) مدیریت می‌شوند. ویژگی‌های آناتومیک آنوریسم‌های MCA، مانند گردن پهن که اغلب شامل منشأ شریان شاخه‌ای است، درمان اندوواسکولار را دشوار می‌کند. روش های جدیدی برای رفع این مشکلات، از جمله استنت‌ها، منحرف‌کننده‌های جریان، و مختل‌کننده‌های جریان داخل ساکولار (ISFDs) ساخته شده‌اند و همچنان توسعه می‌یابند، اما هیچ کدام در یک کارآزمایی تصادفی نشان داده نشده‌اند که نتایج اندوواسکولار را بهبود بخشند. در حال حاظر, بهترین روش درمان آنوریسم MCA، جراحی با کلیپینگ (Clipping) می باشد.

اسکن توموگرافی کامپیوتری (CT) اولیه برای تشخیص خونریزی‌های زیر عنکبوتیه، تعیین مقدار خون در مغز، و پیش بینی محل وازواسپاسم ضروری است. سی تی اسکن خونریزی ساب عنکبوتیه را در ۹۰ تا ۹۵ درصد بیماران در ۲۴ ساعت اول پس از عارضه تشخیص می‌دهد. با این حال سی تی آنژیوگرافی و آنژیوگرافی رزونانس مغناطیسی روش‌های تشخیصی دیگر هستند. سی تی آنژیوگرافی نسبت به آنژیوگرافی رزونانس مغناطیسی برتری دارد زیرا حساسیت آن بین ۹۶ تا ۱۰۰ درصد است. آنژیوگرافی دیجیتال سابستراکشن مغزی  به عنوان استاندارد طلایی برای تشخیص آنوریسم شریان میانی مغزی در نظر گرفته می شود. آنوریسم‌های MCA را می‌توان با جراحی یا با روش های اندوواسکولار مدیریت کرد. روش‌های جراحی برای مدیریت آنوریسم‌های MCA عبارت‌اند از کرانیوتومی جانبی فرونتو تمپورال (Pterional)، که با بازکردن شکاف Sylvian می توان به آنوریسم دست یافت و با قراردادن یک یا چند Clip آنوریسم را معالجه کرد.

 

عواقب خونریزی زیر عنکبوتیه به حجم و محل خونریزی و همچنین اندازه فضای قبلی مایع مغزی نخاعی (CSF) که در آن آنوریسم پاره می‌شود بستگی دارد. ممکن است یک خونریزی زیر عنکبوتیه بسیار کوچک از آنوریسم وجود داشته باشد که فقط باعث سردرد شدید ناگهانی می‌شود و با ‘نشت هشدار دهنده’ یا ‘خونریزی نگهبان’ مطابقت دارد. ارتباط کلی بین حجم SAH و درجه بالینی، خطر اسپاسم عروقی و سایر عوارض مانند افزایش فشار داخل جمجمه، تشنج و هیدروسفالی وجود دارد. تغییرات فیزیولوژیکی مانند کاهش جریان خون و متابولیسم مغزی، تغییرات سیستمیک مانند هیپوناترمی، هیپوولمی، هیپر متابولیسم، حالت کاتابولیک، آریتمی قلبی، ناهنجاری حرکتی دیواره قلب با افزایش شدید SAH تمایل به افزایش دارد. خونریزی با ترکیب تامپوناد به دلیل کاهش گرادیان فشار بین دیواری در سراسر آنوریسم و انعقاد متوقف می شود. افزایش فشار داخل جمجمه ای که باعث از دست دادن گذرای هوشیاری می شود در همه بیماران مبتلا به SAH رخ نمی دهد. بین میانگین افزایش ICP و درجه بالینی همبستگی مستقیم وجود دارد که عبارت‌اند از:

الف) درجه بالینی ۱ و ۲: میانگین ICP ۱۰ میلی متر جیوه

ب) درجه بالینی ۲ و ۳: میانگین ICP ۱۸ میلی متر جیوه

ج) درجه بالینی ۳ تا ۵: میانگین ICP ۲۹ میلی‌متر جیوه

 

در حال حاضر سه گیره آنوریسم سازگار با ام‌آرآی در استفاده روتین وجود دارد: الف) یاسارگیل، ب) سوگیتا، ج) گیره اسپتزلر. اپلیکاتور رایج مورد استفاده عبارتند از: الف) Olivecrona، ب) Yasargil، ج) Sugita

آنوریسم‌های پیچیده

آنوریسم‌های پیچیده، نوعی از آنوریسم‌های مغزی هستند که سایز و فرم پیچیده دارند؛ مثل فرم‌های ساکولار و فیوزیفرم. این موضوع، معالجه این آنوریسم‌ها را کمی پیچیده می‌کند؛ زیرا گاهی مواقع با یک نوع معالجه قابل درمان نیستند. آنوریسم‌های پیچیده برای درمان به روش‌های اینترونشن، کلیپینگ و ریکانستراکشن نیاز دارند. در این روش‌ها، آنوریسم بسته می‌شود، ولی رگ‌هایی که از قسمت سر و گردن آنوریسم خارج می‌شوند، می‌توانند خون را به قسمت‌های دیگر ببرند. معمولاً سه درصد از مردم آنوریسم غیرترکیده دارند؛ که ده درصد از این افراد، آنوریسم پیچیده دارند. اگر آنوریسم بترکد، خونریزی زیرعنکبوتیه رخ می‌دهد؛ که این موضوع منجر به مرگ پنجاه درصد از بیماران می‌شود. ولی اگر آنوریسم قبل از ترکیدن درمان شود، بیمار به زندگی نرمال ادامه خواهد داد.

تشخیص آنوریسم

برای این ‌که مشخص شود فرد به آنوریسم مغزی مبتلا شده است یا خیر، آزمایش انجام می‌شود. از طریق آزمایشات، اندازه، شکل و محل آنوریسم‌های مغزی نشان داده می‌شود.

آزمایشات عبارت‌اند از:

تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI)

آنژیوگرافی رزونانس مغناطیسی (MRA)

آنژیوگرافی تشخیصی مغز

توموگرافی کامپیوتری (CTA)

سی تی اسکن (CT)

 

ساده ترین روش تشخیص آنوریسم CTA میباشد و بهترین روش تشخیص آنوریسم آنژیوگرافی (DSA) می باشند. در کودکان MRA، به دلیل نداشتن اثرات جانبی اشعه تجویز می شود.

درمان آنوریسم مغزی

روش های درمان آنوریسم، جراحی مغز و یا درمان آندوواسکولار از طریق آنژیوگرافی است. اما به طور کلی، با داشتن یک سبک زندگی سالم، می‌توان رشد، تغییر، پارگی یا تشکیل آنوریسم جدید را کنترل کرد.

برش میکروواسکولار 

برش میکروواسکولار، یک نوع جراحی باز است. در این جراحی، برش کوچکی در جمجمه برای دسترسی به آنوریسم ایجاد می‌شود و جراح توسط میکروسکوپ، یک گیره فلزی کوچک را در پایه آنوریسم وصل می‌کند تا آن را ببندد. این کار باعث می‌شود تا جریان خون، به داخل آنوریسم وارد نشود. در جراحی برش میکروواسکولار، خونریزی مغزی متوقف می‌شود و از باز شدن آنوریسم سالم جلوگیری می‌شود. در بعضی آنوریسم های پیچیده، روش Clip Reconstruction با استفاده از چندین Clip استفاده می شود. برای آنوریسم های فیوزیفرم (Fusiform) روش Wrap Clipping استفاده می شود. آنوریسم های نادر Dissecting را هم می توان با روش Wrap Clipping، و روش آندوواسکولار درمان کرد

درمان آندوواسکولار

برخلاف برش میکروواسکولار، این روش شامل باز کردن جمجمه نیست. یک کاتتر در یک رگ خونی، معمولاً در کشاله ران یا مچ دست، وارد می‌شود و به سمت مغز می‌رود. جراح از طریق کاتتر، توپی از سیم را که اغلب از پلاتین یا مواد سازگار با بدن ساخته شده است، در آنوریسم قرار می دهد و یا با قرار دادن وسایل خاص در داخل رگ، ترمیم رگ انجام میشود ؛ که منجر به تشکیل لخته خون در اطراف و داخل توپ سیمی و آنوریسم می‌شود و جریان خون را به داخل آنوریسم مسدود می‌کند و خطر پارگی را کاهش می‌دهد یا از بین می برد.

علائم آنوریسم

شایع‌ترین علامت آنوریسم سردرد است. علائم دیگر عبارت‌اند از:

۱- اختلالات دید و دوبینی

۲- بزرگ شدن مردمک

۳- تشنج

۴- بی حسی یا گزگز سر یا صورت

۵- درد در قسمت بالایی و پشت چشم

۶- گردن درد

۷- تهوع و استفراغ

۸- خواب آلودگی یا کما

۹- گیجی

۱۰- اختلال در تعادل

۱۱- اختلال در تکلم

۱۲- بی حسی در بازو یا پا

علل آنوریسم

اصلی‌ترین عللی که باعث ایجاد آنوریسم می‌شوند، عبارت‌اند از سیگار کشیدن و فشار خون بالا. از دیگر دلایل نادر به وجود آمدن آنوریسم می توان از مصرف آمفتامین و کوکائین، آسیب تروماتیک مغزی (اغلب ناشی از تصادفات اتومبیل)، آترواسکلروز (تجمع چربی در دیواره عروق خونی)، عفونت مغزی (مننژیت) و عوامل ارثی یاد کرد.

محققان دقیقاً کشف نکرده‌اند که علت نشت یا پارگی آنوریسم که منجر به خونریزی در داخل یا اطراف مغز می‌شود، چیست؛ اما هر چیزی که فشار خون فرد را افزایش دهد، می‌تواند خطرناک باشد. فشار خون بالا باعث می‌شود که خون به شدت به دیواره رگ‌های خونی فشار بیاورد. مواردی که ممکن است فشار خون را افزایش دهند عبارت‌اند از:

۱- استرس مداوم یا عصبانیت

۲- بلند کردن، حمل یا فشار دادن چیزهای سنگین مانند وزنه یا مبلمان

۳- فشار خون مقاوم به درمان